کاوش برنامه درسی اجرا شده دروس تربیتی؛ نظریه‌ای داده بنیاد

دروس تربیتی از درس­های مفید، کلیدی و ضروری دانشجویان دوره­های تربیت معلم به­خصوص آموزگاران دوره ابتدایی است، چنان­چه محتوای این دروس متناسب با نیازهای حرفه­ای معلمان تدوین شود، می­تواند نقش مؤثری در بهبود عملکرد آنان داشته باشد. در همین راستا، هدف این مقاله، بررسی فرایند برنامه درسی اجرا شده دروس تربیتی کارشناسی پیوسته آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان بود تا از این رهگذر نقاط ضعف و قوت، شناسایی و اصلاحات لازم برای گروه تخصصی علوم تربیتی (آموزش ابتدایی) فراهم شود. این مطالعه با روش تحقیق کیفی انجام شد. با استفاده از نمونه­گیری هدفمند و نظری (مبتنی بر روند استخراج متغیرها و شکل­گیری نظریه) و بکارگیری رویکرد اشباع نظری، مصاحبه­های عمیق نیمه ساختاریافته با 31 نفر از استادان دروس روان­شناسی تربیتی، ارزشیابی از یادگیری و اصول و روش­های تدریس و 12 گروه کانونی دانشجویان، انجام شد. اعتبار و روایی داده­ها با استفاده از دو روش تطبیق توسط اعضا و بررسی همکار به­دست آمد. مراحل کار به روش گراندد تئوری (نظریه برخاسته از داده­ها) که مشتمل بر پارادایم کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) است، تدوین و نتایج تحلیل شد. از داده­های این تحقیق از مجموع سه درس، 628 کد اولیه و در نهایت پس از چندین بار تقلیل و ادغام جهت رسیدن به تراکم مفهومی، 503 کد اولیه از مصاحبه با مشارکت­کنندگان به­دست آمد و در مراحل بعدی تجزیه و تحلیل، طبقه اصلی به نام «کیفیت برنامه درسی اجرا شده» به­دست آمد. انتخاب عنوان «کیفیت برنامه درسی اجرا شده» به این دلیل بود که می­توانست بخش قابل توجهی از گوناگونی داده­های به­دست آمده را تبیین نماید. نتایج نشان داد مجموعه­ای از عوامل اعم از ویژگی­های شرایط علی، شرایط مداخله­گر، زمینه، راهبردهای یاددهی- یادگیری، شیوه­های ارزشیابی و پیامدهای حاصل از این عوامل بر کم­و­کیف پدیده و مقوله اصلی یا همان «کیفیت برنامه درسی اجرا شده» تأثیرگذار است. نتایج مختص این گروه است و تعمیم آن­ها به سایر گروه­ها باید با احتیاط صورت پذیرد.